Vuurwerk. Een traditie wereldwijd, met Oud & Nieuw. Het afsteken van vuurwerk is een enorm oud gebruik en gebaseerd op de folklore van het verjagen van de oude geesten, om plaats te maken voor het nieuwe, nog onschuldige jaar. Een mooie traditie op zich, hoewel ook deze traditie zijn einde zal gaan naderen.
Ik kwam als kind voor het eerst bewust met vuurwerk in aanraking op mijn vierde jaar. Tijdens de jaarwisseling mocht ik door het raam naar buiten kijken, als ik het niet eng vond tenminste. Dat vond ik niet, ik vond met name het siervuurwerk erg mooi om te zien. De harde knallen zijn voor een 4-jarige nog te heftig.
Vanaf mijn zevende mocht ik dan ook buiten staan, met een sterretje in mijn hand. Dat mocht onder toezicht van beide grootouders en dan direct wegooien op straat als hij was uitgebrand. Die magie van de sterretjes en vonkjes in de nacht zijn op die leeftijd onvergetelijk. Zo rond mijn tiende kwam ik in aanraking met zelf vuurwerk kopen. Stiekem en illegaal. Hardstikke spannend natuurlijk.
Vlak naast onze lagere school was een tussenwoning die illegaal vuurwerk verkocht. Via de tuin en de achterdeur kwam je in de keuken, waar het doorgeefluik naar de woonkamer als winkel diende op bepaalde tijden. Je gaf je geld en je kreeg vuurwerk wat veel goedkoper was dan in de winkel, en ook veel harder knalde dan mocht. En mondje dicht natuurlijk!
Na 3 jaar knalerwten en sterretjes kreeg je opeens te maken met zware strijkers en astronauten en shising crackers. Die laatste twee wenden al snel genoeg, maar die strijkers van Duitse kwaliteit, dat was voor een tienjarige wel wat anders. Na het strijken langs een luciferdoosje binnen 5 seconden weggooien en dan hard weglopen vanwege de knal. Spannend!
Tijdens die puberjaren is het knalvuurwerk ook veel leuker dan siervuurwerk natuurlijk. Knallen is spannend, stiekem, en leuk. En je gaat ook experimenteren met vuurwerk. Gevaarlijk en af te raden voor iedereen; niet doen. Wat wél leuk was om te doen, was rookbommen maken met sterretjes, en vuurpijlen door een wak onder water door zien gaan tot hij knalde op het eind. Dat was relatief onschuldig, maar daar bleef het door de jaren niet bij.
De knallen werden harder, de hoeveelheid kruit groter en de schade hier en daar ook. Hoogtepunt van vuurwerk kopen was op mijn zeventiende, toen ik voor ruim 300 gulden (135 euro) kocht bij de winkel. Ik had 3 katoenen tassen vol en was na 10 dagen nóg niet uitgeknald; de rest heb ik weggegooid. Het was té veel voor één persoon en daarna heb ik nooit meer in dergelijke hoeveelheden gekocht.
Op de middelbare school was het niet beter, maar nog erger. Er werd vuurwerk in de gangen en klassen en op het schoolplein afgestoken, en zelfs een toilet volledig vernield. Ik kreeg knalvuurwerk in mijn nek en dankzij mijn spijkerjack heb ik er niets aan overgehouden, gelukkig. Ook heb ik wel eens een Romeinse kaars in mijn gezicht gekregen, ook met geen schade, alleen wat schrik.
In die tijd kwamen ook de grotere soorten explosieven in omloop. Zwaar en extreem gevaarlijk. Heel wat schade werd in de omgeving veroorzaakt aan weilanden, spullen, gebouwen enzovoorts. Toen niet leuk, en nu nog steeds niet. Ik wilde er ook niets mee te maken hebben. Ik heb putdeksels uit de straat omhoog zien komen en betonnen vuilkokers ontzet zien worden en containers uit hun voegen zien slaan met brand. Ik hield er niet van en deed er niet aan mee, maar je zag het gebeuren.
Vanaf mijn negentiende tot mijn pakhembeet veertigste heb ik niets meer aan vuurwerk gedaan. Pas toen onze dochter wat ouder werd, begon ik met haar met knalerwten, die ze leuk vond, en onder begeleiding een sterretje, wat ze mooi vond. Maar ze koopt zelf geen vuurwerk en vind het inmiddels ook niet interessant meer. Hooguit om naar te kijken, maar meer ook niet.
We leven inmiddels ook in andere tijden. Vuurwerk is niet onschuldig meer en het aantal slachtoffers met permanent letsel en brandwonden is veel te groot. De schade aan objecten is evenredig veel te groot. Veel huisdieren lopen trauma's op door licht en geluid. En dan is er nog de vele vervuiling van de resten op straat en de chemische kruitdampen in de atmosfeer.
Vuurwerk is niet langer leuk of onschuldig voor mens en milieu. Ik voorzie dan ook op relatief korte termijn dat de wereld afstapt van zowel sier- als knalvuurwerk en dat hiervoor in de plaats professionele lichtshows en drones met verlichting hun opwachting maken. Dat is een stuk veiliger en schoner voor iedereen.
De discussie moet daarom niet langer worden uitgesteld of tegengehouden door een paar grote handelaren, maar we moeten zo snel mogelijk overstappen naar nieuwe vormen van schoon vuurwerk; zónder geluidsoverlast, zónder schade, en zónder vervuiling. Laten we van Oud & Nieuw weer een inclusief feest maken voor iedereen, jong en oud, mens en dier.
