De Magie Van Een Kaartje

Een kaartje. Een stukje voorgedrukt en vaak geperforeerd karton waarop één of meerdere stempels worden geplaatst, of waarvan een controlestrook wordt afgescheurd. Het dient als geldig plaats- of toegangsbewijs voor één persoon. Tegenwoordig is een fysiek kaartje nog een zeldzaamheid, maar zo'n 40 jaar geleden was het een dagelijks doodnormaal gebruiksvoorwerp, wat al decennialang in gebruik was. 

We gebruikten het voor het openbaar vervoer zoals bus, tram en metro, maar ook voor toegang in de bioscoop, of in het zwembad. De kaartjes waren op zich niet duur, en de lege scheurstrookjes met eindkarton vroegen we altijd aan de buschauffeur als hij die over had. Het was leuk als kind om ze te bewaren en er mee te spelen, ook al had het geen enkele waarde meer. 

Die oude kaartjes echter hadden wél een zwakke plek. Fraude. Waar onze middelbare school in de schoolkantine werkte met bonnen die je moest kopen per vel (10 cent voor thee of koffie, 25 cent voor een bolletje en 50 cent voor een reep snoep) van 10 gulden, was men in het enthousiasme vergeten dat dit zwarte inkt op wit karton was gedrukt. Een bezoekje aan de supermarkt met een fotokopieermachine was het gevolg en je had zo voor 25 cent een vel met bonnen ter waarde van 10 gulden. Tja...

Ook het openbaar vervoer was niet ongevoelig voor dit soort apenstreken. Wat kaarsvet of labello over een nieuwe kaart smeren, vervolgens afstempelen in de automaat of door de chauffeur, en eenmaal thuis kon je de inkt er zó van af wrijven. Een wattenstaafje met spiritus werkte ook prima. En wie weekte er vroeger niet de ongestempelde postzegels van een envelop los, om ze opnieuw te gebruiken?

De Nationale Strippenkaart zou hier een einde aan moeten maken sinds de invoering in 1980. Één kaart geldend voor al het openbaar vervoer in Nederland. Handig, maar duurder, dus ook hier ging men creatief te werk: eerst met de bovenvermelde manier van labello of spiritus en toen dit werd ontdekt werd er 'grijs' gereden. Waar 'zwart' rijden betekende dat men zónder geldig plaatsbewijs in het openbaar vervoer stapte, daar is 'grijs' rijden met een strippenkaart steevast één zonde minder afstempelen op je plaatsbewijs.

Op jaarbasis scheelde dit enorm en je had tóch een gestempeld plaatsbewijs bij controle. Bij ontdekking verontschuldigde je je gewoon en zei je dat je je vergist had met stempelen in de haast, zodat je in plats van een boete gewoon om een extra stempeltje vroeg aan de conducteur, die vaak ook de moeilijkste niet was. Het bioscoopkaartje was een ander verhaal; hier zat een controlestrook aan die werd afgescheurd.

Maar de bioscoop in de jaren '70 en '80 werkte nog met verschillende klassen zitplaatsen, te vergelijken met 1e en 2e klasse in de treinen, alleen had de luxere bioscoop 3 verschillende klassen: standaard zitplaatsen met krappe ruimte, ruimere zitplaatsen en zelfs eigen zitcabine's die zelfs van een tafeltje waren voorzien met verlichting en een bel, zodat je kon kiezen uit dranken of lekkers, wat dan naar je zitplaats werd gebracht tijdens de voorstelling. Vaak kocht je dan het goedkoopste kaartje en als de bioscoop niet volgeboekt was, dan ging je op de duurdere zitplaatsen zitten.

Maar buiten al die gevoelige vormen van fraude had (en heeft) het hebben van een fysiek kartonnen kaartje iets magisch. Je zit vaak de waarde erop afgedrukt wat je ervoor hebt betaald. Indirect bevat het psychologisch dus ook die waarde, en dat kun je fysiek vasthouden. Daarnaast kan een kartonnen kaartje ook een soort status hebben als fysiek bewijs voor een evenement waar je bij bent geweest. Een concert, festival of evenement kan die toegevoegde emotionele waarde bezitten.

Voor die-hards is een kartonnen kaartje mooi als een stukje tastbare geschiedenis. Die lijsten het in, vaak samen met een foto van zichzelf tijdens het bezoek aan zo'n evenement. Kartonnen kaartjes voegen dus ook écht iets toe voor de koper; niet alleen vooraf, maar ook tijdens en vooral achteraf. Inmiddels zijn we allemaal wel voorzien van een plastic plaatsbewijs of abonnement op creditcard formaat, voorzien van veel echtheidskenmerken. Er valt weinig meer aan te frauderen of te vervalsen. De prijs is hierdoor ook stukken hoger.

Daarnaast is door de komst van de mobiele telefoon de app een middel bij uitstek geworden voor het aanschaffen van een plaatsbewijs of vervoersbewijs. Volledig geautomatiseerd en zonder enige papieren (of kartonnen) bewijzen noodzakelijk. Jezelf toegang verschaffen is steriel, koel en afstandelijk geworden en niemand staat er nog bij stil hoe we ruim 40 jaar geleden de grootste lol hadden met van die kartonnen voorgedrukte strookjes. 

Gelukkig heb ik nog veel van die oude kartonnen kaartjes van vroeger bewaard, zowel van openbaar vervoer als van bioscoop, zwembad en evenement. Ik kan er nog regelmatig van genieten en vind het geweldig om er over te vertellen als ik ze aan anderen laat zien. Het was een mooi middel van een tijd lang vervlogen. Gelukkig bestaan er voor de evenementen nog wel polsbandjes; want ook de muntjes of bonnen voor consumptie zijn inmiddels al behoorlijk gedigitaliseerd. Helaas...

Wie Ik Ben

oprichter en oud-voorzitter Puch Touring Club Nederland 1987 t/m 1994, oprichter en oud-voorzitter Stichting Bevordering Bromfietsgebruik 1991 t/m 1994, oprichter en oud-webmaster De Grootste Puch Maxi Site Ter Wereld 1998 t/m 2001, naamtegel @ Boompjeskade, Rotterdam sinds 1998, naam in atomen geschreven op aluminium target marker, geland door Hayabusa ruimtesonde in 2005 op asteroide 1998 SF 36, oprichter en oud-webmaster Back to Lowlands community 2001 t/m 2009, officieel verkozen tot 'Ultimate Diehard Lowlander' door Oor Magazine in  2005, oprichter en oud-webmaster Low-Lands.nl fansite 2005 t/m 2022, officieel verkozen tot Time Magazine's 'Person Of The Year' 2006, oud-recensent MusicFrom.nl 2006 t/m 2013, co-houder van 1 wereldrecord in 1986 en 2 wereldrecords in 2008, oud-recensent 3voor12 Overijssel 2007 t/m 2009, oprichter en oud-webmaster Nirwana Tuinfeest startpagina 2009 t/m 2021, oprichter en oud-webmaster NirwanaFestival twitter 2009 t/m 2021, oprichter en oud-webmaster Zwolz.nl wijkwebsite Zwolle Zuid 2010 t/m 2012, directeur/eigenaar en oprichter van webshop Pandorrah.nl 2012 t/m heden, naam naar Mars gevlogen aan boord van NASA's Orion Flight Test 2014, oprichter en oud-webmaster spellensite Collect.One 2015 t/m 2020, oprichter en oud-webmaster 27MC.org 2020 t/m 2021. alle artikelen op deze site zijn 100% door mensen gemaakt en geschreven.

Waar Ik Voor Sta