(Andy Li - Creative Commons Zero, Public Domain Dedication)
In het jaar 2050 wil Nederland als land klimaatneutraal leven; dat betekent dat we geen schadelijke uitstoot en zo min mogelijk afval produceren. Om dit doel te bereiken wordt de komende decennia het concept van een Circulaire Economie steeds verder uitgerold, en dat is naast een goede zaak ook een zeer urgente zaak, willen we de planeet leefbaar houden.
'Reductie naar nul' is geen loze kreet. Als we om het even wélk probleem observeren en beoordelen, dan is 'reductie naar nul' van toepassing. Dus ook qua uitstoot van gassen, of de afvalstromen in het algemeen. Recentelijk is een denktank met brainstormen gekomen op het idee om "non-food" items extra te belasten met één euro, om zo een fonds op te richten, van waaruit de inrichting van de circulaire economie kan worden gefinancieerd.
Dat is een zéér slecht en weinig creatief idee. Ten eerste is Nederland al ver-schrik-ke-lijk duur met al zijn belastingen, heffingen, en accijnsen op bijna álle goederen en diensten. Nóg meer heffingen er bij is onwenselijk, schadelijk en amper uitvoerbaar of controleerbaar. Dit is micromanaging in de verkeerde richting. Hoe kan het dan wél?
Om te beginnen moet de consumptie omlaag van goederen en diensten. Bij de consument moet dus een stukje bewustzijn (en realiteitszin) worden aangeleerd om te wennen aan die Circulaire Economie. Een voorbeeld? In plaats van alleen nette en schone kleding, mag voortaan álle kleding in de kledingcontainer, ook wat stuk is. Dit kan worden uitgesorteerd en de kapotte kleding van worden gerecycled waarbij knopen en ritsen worden verwijderd, en de reststof kan worden hergebruikt in nieuw te produceren kleding.
Defecte elektronische apparaten zou je ter reparatie bij een lokaal Reparatie Café kunnen brengen, waar de producten door hobbyisten en specialisten kunnen worden gerepareerd zodat dit weer langer mee kan gaan. Lege glazen potten en flessen kunnen na reiniging weer lokaal worden hergebruikt voor voedselproductie, in plaats van in de glasbak. Zelfs een schillenboer zou zijn herintrede kunnen doen voor compostering, waarbij deelnemende bewoners eens per jaar dan gratis compost voor de tuin kunnen afhalen. Oude batterijen kunnen worden verpulverd, waarbij de metalen binnenin (het poeder) als basis voor kunstmest kunnen dienen en de omhulsels bij het oud ijzer veilig kunnen worden gerecycled.
Doordat we nú al gewend zijn aan recycling en upcycling (gebruikt opknappen en doorverkopen), is die laatste stap naar de Circulaire Economie klein, maar de meest belangrijke. Maar wié gaat die rekening betalen? Doordat Den Haag al ruim 20 jaar politiek naar 'rechts' kijkt, is het als vanouds dat "de consument de rekening betaalt". Maar in dit geval moét dat niet zo zijn.
In dit specifieke geval hebben we te maken met twee verschillende groepen: als eerste die consument, maar als tweede de producent. Twee groepen, die van elkaar afhankelijk zijn, maar die niet gelijk worden behandeld in deze kwestie. De consument, die consumeert; hij verbruikt diensten en goederen en betaalt hier voor. Betaalt ook véél. Máár: producenten zijn sinds de jaren '90 aanzienlijk netto méér en méér gaan verdienen. Denk hierbij aan de teruglopende kwaliteit van producten zoals televisies, videorecorders en hifi-installaties. De kwaliteit holde achteruit, de levensduur werd aanzienlijk korter, maar de prijzen bleven hetzelfde. De netto winst nam dus toe, want de consument moest genoodzaakt sneller een nieuw vervangend product aanschaffen. Die consument heeft al meer dan genoeg betaalt.
Sinds de 2010's kennen we het goedkoop winkelen uit China. Budgetprijzen, dat wel. Maar de kwaliteit? Is er wel kwaliteit? Onveilige producten, slecht gemaakte producten en producten met een ingebouwde 'end-of-life' datum worden met vliegtuigladingen tegelijk naar ons land gebracht, waar ze versneld in het afval terechtkomen. Goedkoop is eigenlijk duurkoop, dat feit staat nog steeds als een huis,
Wat kunnen we dan wél doen om die stroom aan toekomstig afval (wat álle producten uiteindelijk zullen zijn in de toekomst) aan paal en perk te stellen? Simpel: leg die verantwoordelijkheid bij de producent. Dié maakt de grote winsten, en dié kan zo'n maatregel voor de oprichting van een fonds eenvoudig betalen. Dat zullen producenten niet leuk vinden, en zij zullen er alles aan doen om dáár onderuit te komen.
Maar, dergelijke methoden bestaat al jaren in de praktijk en dat gaat prima. Wat te denken aan de eigen verwijderingsbijdrage van elektronische apparaten als je een nieuwe televisie of koelkast koopt? Of dat winkeliers die batterijen verkopen ook verplicht een innamestation voor oude in te leveren batterijen moeten hebben staan? Dát is circuclaire economie in de praktijk en die werkt.
Als producenten van non-food items verplicht worden gesteld om één euro per geproduceerd item af te dragen aan een op te richten fonds, zonder dat dit aan de consument mag worden berekend, dan is die producent gebaat om zo min mogelijk euro's af te dragen. Dit stimuleert maar één ding bij die producent: duurzamere producten maken. Producten die kwalitatief véél langer meegaan hoeven in kleinere aantallen te worden teruggenomen (batterijbak, glasbak, oude apparaten, enz.), maar daardoor daalt de productie van nieuwe goederen aanzienlijk, wat weer goed is voor de planeet.
Om het verlies aan werkgelegenheid op te vangen (minder productie-, transport- en opslagpersoneel nodig), kunnen autonome robots dit werk overnemen, waardoor de prijs van te produceren goederen weer betaalbaar blijft. Ook een universeel basis inkomen kan hierin een belangrijke rol spelen voor ontslagen personeel. Betere en duurzamere producten, door de producent, en niét de consument, te laten betalen voor een dergelijk fonds is de enige juiste en logische oplossing.
De consument krijgt dan weer waar voor zijn geld met producten die beter zijn gemaakt en veel langer meegaan en dat draagt bij aan de circulaire economie. De producent hoeft minder kapot en verbruikt materiaal terug te nemen, de productiekosten gaan omlaag en het klimaat is erbij gebaat. Het kán, het moét. Maar een denktank moet wel hoognodig gaan leren dat het niet altijd zo kan zijn dat "de consument betaalt". Die tijd is definitief voorbij...
