(even geduld: het is een grote pagina die geladen moet worden...)
Dit artikel gaat over het échte Puch, wat we daarmee bedoelen, en wat we géén Puch vinden. Ingewikkeld? Valt best mee. Je wordt er in ieder geval een stuk wijzer door. Dit artikel ken twee delen: wél Puch en géén Puch. Liefhebbers en puristen als we zijn, leggen we daarom hier uit:
1. Wél Puch
onder het kopje 'Wél Puch' valt heel eenvoudig álle geproduceerde objecten, gebruiksartikelen en voertuigen, gebouwd door de fabriek in Graz, Oostenrijk, tot en met het einde in 1987.
Puur Oostenrijks gebouwd materiaal dus, wat wij beschouwen als origineel Puch. Maar dat is meer dan jij denkt of weet te denken. De geschiedenis gaat terug tot 1899, als Johann Puch zijn eerste fietsenfabriek 'Styria' (vernoemd naar de regio Steiermarken in Oostenrijk, waar Graz ligt) opent. Terwijl de fietsenfabriek bleef bestaan, bouwde men een nieuwe Puchfabriek in 1903 haar eerste 2¾ pk-kop/zijkleppers.
Het bedrijf Puch heeft door de jaren heen vele namen gekend: bij de oprichting heette het bedrijf Johann Puch, Erste Steiermärkische Fahrrad-Fabrik AG, Graz. Later werd dit gewijzigd in Vereinigten Styria-Fahrradwerk und Dürkopp-Werke AG, vanwege die nieuwe fabriek. In 1909 fuseerde men met Austro-Daimler, dat weer connecties had met de autofabriek Steyr. Begin jaren '30 werd de uiteindelijke naam Steyr-Daimler-Puch gekozen en gevoerd tot het einde in 1987.
De totale geschiedenis van wat wij 'Wél Puch' noemen, omvat dus in totaal 88 jaar fabrieks- en productiegeschiedenis in Graz, Oostenrijk. Laten we eens kijken naar enkele van de vele producten die het conglomeraat heeft geproduceerd; de omvang van de fabrieken en de R&D-afdeling was te vergelijken met Ford of Renault, zo groot.
We gaan helemaal terug naar 1899 met de Styria Modell 1a fiets. Dit was het eerste massaproduct uit eigen fabrieken.
In 1904 komt de productie van eigen motoren en motorfietsen op gang en is deze Puch 604 Modell D uit dat jaar een groot succes.
In 1906 rollen de eerste auto's van eigen ontwerp van de lopende band zoals deze voiturette; een compacte auto geschikt voor twee personen.
De verkopen blijven stijgen, de fabrieken worden uitgebreid en het assortiment neemt toe. Een fraai model uit 1938 is bijvoorbeeld deze Steyr 50, die ook wel liefkozend "baby Puch" wordt genoemd.
Na de Tweede Wereldoorlog begint de samenvoeging van de drie bedrijven helemaal vruchten af te werpen. Zo brengt Steyr zijn kennis van wapens en tractoren mee, en Daimler de kennis van auto's. Een voorbeeld van die eerste na-oorlogse tractoren is deze Steyr Typ 180 (bijgenaamd de Kikker), met een 26pk sterke motor, uit 1947.
Steyr had zelf al vóór de Eerste Wereldoorlog een eigen wapendivisie, waar voor zowel sport als leger diverse wapens werden geproduceerd, zoals deze Steyr Mannlicher .30-06.
Maar naast de tractoren werd Steyr in die periode ook bekend van de vele vrachtwagens, die ook in Nederland als zeer betrouwbaar in dienst kwamen, en ook als militaire versies werden geleverd aan een aantal landen.
Omdat zowel Austro-Daimler en Steyr veel ervaring hadden met het ontwikkelen en bouwen van personenvoertuigen, en Puch specialist was op tweewielergebied, werden er ook in-house diverse projecten en items ontwikkelt, die écht Steyr-Daimler-Puch zijn en dus origineel Oostenrijks.
Zo werd onder de naam Steyr-Puch ondermeer de vier- en meerwiel-aandrijving ontwikkeld voor bergachtig en moerasachtig terrein, en ook hier waren militairen wereldwijd erg in geïnteresseerd. Twee succesverhalen uit die tijd zijn naar Oostenrijkse paardenrassen vernoemd: de Haflinger en de Pinzgauer. Beide voertuigen konden in diverse modules worden opgebouwd en voor praktisch elk type terrein geschikt gemaakt worden.
De Haflinger zoals hierboven zag al in 1958 het levenslicht, en de oer-terreinwagen was geboren. De Pinzgauer was een wat groter ontwerp met meer mogelijkheden en hoewel al als prototype gereed in 1965, werd deze pas geproduceerd vanaf 1971, mede door het succes van het kleinere broertje.
Ondertussen klopten ook andere fabrikanten aan bij Puch, gezien de enorme ervaring die men er had met research and development. Ook hieruit kwamen zowel productie opdrachten als samenwerkingsverbanden en licentiebouw uit voort.
In de jaren '60 had Fiat zijn kleine Fiat Topolino en later 500 tot een groot commercieel naoorlogs succes weten te maken. De Oostenrijkers waren ook op zoek naar een dergelijk compact autootje, en zo klopte Puch aan de deur bij Fiat. De licentiebouw voor het type 500 was goedgekeurd en Fiat kreeg een vergoeding voor elk gebouwd Oostenrijks exemplaar.
Motoren wilde Puch niet hebben, want de 500cc motor uit de Fiat was niet krachtig genoeg en bovendien zou men dan meer vergoeding moeten betalen aan de Italianen. In plaats daarvan ontwikkelde men een eigen 650 cc motor en dit werd de Steyr-Puch 650: een krachtige bergbeklimmer uit eigen huis.
En omdat de jaren '60 vol stonden van glamour, luxe en jetset, ontwikkelde Steyr-Puch ook nog een 700cc variant. Een sport carrosserie werd eveneens ontwikkelt op het frame van de Steyr-Puch 650, en deze werd wat later als de sportief ogende Puch Imp 700 GT uitgebracht.
Het succes van de Haflinger en Pinzgauer legde Puch ook geen windeieren, als begin jaren '70 niemand minder dan Mercedes-Benz vraagt om samen een terreinwagen te ontwikkelen en te bouwen. De legendarische G-serie (G van Geländewagen ofwel terreinwagen) ziet dan het daglicht, en Puch mag hier in Oostenrijk ook hun eigen versie van uitbrengen. De enige twee verschillen tussen de Puch en de Mercedes versie? De logo's en zo'n 15.000 euro prijsverschil. Dit model blijkt zó succesvol dat een aantal andere fabrikanten licentiebouw bij Puch aanvragen om hun eigen modellen te mogen bouwen, zoals de Peugeot P4 met een Peugeot motorblok,
Dat succes vertaalt zich verder: Zowel Volkswagen als Fiat vragen Steyr-Daimler-Puch om respectievelijk voor hun Golf en Panda een 4WD-aandrijving te bouwen. Deze versies worden volledig gebouwd in Oostenrijk. Als tenslotte ook het Amerikaanse Chrysler in Europa productiemogelijkheden zoekt voor de Voyager minivan, kan men moeiteloos bij de Oostenrijkers terecht. Ook deze versies zijn allemaal origineel Oostenrijks en worden tot het einde van Steyr-Daimler-Puch, in 1989, geproduceerd.
In de jaren '80 werd er zelfs al met volledige waterstof motoren begonnen en was de brandstofcel al in een vergevorderd stadium.
Op bromfietsgebied kennen we allemaal de Puch MV, MS en VS modellen, alsmede de Maxi en Rider modellen daarna. Maar dat was nog lang niet alles. Bij lange na niet. Wereldwijd importeerden ondernemers ook onder eigen merknamen de vele modellen die Puch kon bouwen.
Warenhuis Sears liet via importeur Allstate de Allstate Sears Mo-Ped op de Amerikaanse wegen los.
En wat later in Canada bracht transportbouwer Bombardier bijvoorbeeld deze Bombardier Puch Maxi Deluxe uit.
Eveneens een mooi voorbeeld is de naar vele landen ge-exporteerde Austro-Daimler Puch, zowel als Automatic als deze 2-Speed. Het is natuurlijk de Puch Maxi Plus in Nederland, maar elders ging deze als Austro-Daimler over de toonbank.
En voor wie denkt dat hij of zij alles over Puch Maxi weet, moet eens kijken naar het Zuid-Europese decennialange samenwerkingsverband tussen Suzuki en Puch. Zo werd deze Puch Lido Vario geheel in Oostenrijk ontwikkelt, maar in diverse landen over de wereld als Puch Suzuki Lidio Vario of zelfs als Suzuki CP50 Lido uitgebracht.
Zo hadden Suzuki en Puch samen een fabriek van Avello, Spanje, en bouwde men er onder andere deze zeer veel verkochte ... Suzuki Puch Maxi.
Ook motorfietsen als de Condor en Yeti vonden gretig aftrek, net als de X-modellen en de herenmodellen uit Oostenrijk zelf. Maar dat wordt een heel ander artikel later.
Puch was groot en bouwde en ontwikkelde van alles, alleen of in samenwerking met anderen. De periode van 1899 tot en met 1987 is -met name voor de tweewieler divisie- dé Oostenrijkse periode geweest, waarbij kwaliteit en service hoog in het vaandel stonden. Bromfietsframes werden voorzien van een grondlak laag, en daarna 3 laklagen, waarna de lak werd gemoffeld; een proces waarbij door verhitting de lak uithard en een ultiem antiroestmiddel blijkt. De sierranden op de voorspatborden van bijvoorbeeld de Puch Maxi Nostalgie werden allemaal met de hand door een vakman met een penseel met de hand geschilderd.
En zo zijn er nog heel veel details en verhalen, maar dat volgt later. Puch was een sterk merk, veelzijdig en vooruitstrevend met een grote R&D-afdeling. En van die Oostenrijkse kwaliteit genieten vandaag de dag nog vele honderdduizenden rijders wereldwijd.