Meer doen met minder. Dit vraagt om 'omdenken'. In de 21e eeuw kunnen we meer doen met minder mensen, middelen en materialen. En hoewel de wereld complexe problemen kent op dit moment (pandemie, oorlog, hongersnood, droogte, stijgende zeespiegel), kan iedereen een steentje bijdragen op deze planeet door te 'omdenken'. Dit principe vraagt een andere kijk op dagelijks wonen en werken, en niemand hoeft aan comfort of gemak in te leveren, als we dat tenminste willen en gaan doen.
De eindstreep die behaald moet worden ligt niet ver van ons af: 2030. Daarna volgen nog 2040 en 2050, maar dat is een ander verhaal. We hakken de problematiek in stukken en behalen daardoor sneller de doelen die we onszelf en de leefbaarheid van deze planeet stellen. Duurzaamheid is natuurlijk eveneens belangrijk. Iedere bewoner op deze planeet kan zijn eigen steentje bijdragen, op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo. Maar die eerste doelstelling moet in 2030 behaald zijn, anders komen we er niet met zijn allen.
Omdenken dus. Waar gaat het over? We hakken de problematiek in stukken, te beginnen met de perioden van droogte en extreme droogte die de planeet teisteren. Een tekort aan regenwater veroorzaakt een tekort aan schoon drinkwater, een tekort aan groei van gewassen en uiteindelijk ook een tekort aan voedsel. Het is dus erg belangrijk om deze problematiek per direct gezamenlijk en wereldwijd aan te gaan pakken.
Door om te denken komen we bij diverse oplossingen aan. Om te beginnen moeten we weer leren luisteren naar de natuur. Observatie. Wát gaat er fout, wáár gaat het fout, en waardoor gaat dit fout? En hoe gaan we dit radicaal veranderen?
1. Wat gaat er fout?
Droogte wordt veroorzaakt door twee factoren: een tekort aan neerslag en een te lage grondwaterstand. Afhankelijk van waar je je op deze planeet bevind, zul je lokaal moeten kijken naar werkbare methodes en een doelstelling door dit radicaal op te lossen.
2. Waar gaat het fout?
Het tekort aan neerslag, wat kan ik daar aan doen? Kun je dit oplossen? Het korte antwoord is: ja. Dat kan zeker wel. Hoe zit het met die te lage grondwaterstand dan? Kunnen we dat verhelpen? Ook hier weer: ja. Ook dit kan worden opgelost. We kunnen meer veranderen en herstellen dan we voor mogelijk houden, maar dit kan alleen als we het radicaal aanpakken.
3. Waardoor gaat dit fout?
Het tekort aan neerslag is vooral een globaal probleem, maar ook hier in Nederland vormt dit steeds vaker problemen voor de landbouw. We hebben een vlak land, dus ook vlakke landbouwgrond. Handig om te zaaien en oogsten, maar door het toepassen van monocultuur (iedereen zaait en oogst hetzelfde in de directe omgeving), trekken bepaalde grondstoffen sneller uit de grond, waardoor deze verschraalt. Kunstmest kán helpen, maar dat verschraalt uiteindelijk nog meer, en lost bovendien het watertekort niet op.
De lage grondwaterstand wordt -in Nederland- door drie factoren beheerst: allereerst de vele gemalen die Nederland droog houden van de zee (overstroming). Een tweede factor van laag grondwater heeft te maken met onze verslaving (want dat is het) aan flesjes en pakken drinkwater. Een half literflesje drinkwater in de supermarkt is tot 2.000 keer duurder dan als je het thuis met kraanwater zou vullen; denk daar eens over na. We pompen op grote schaal grondwater en duinwater weg om het te verkopen in flessen en pakken voor de hoofdprijs.
Het derde probleem is onze beschaving in de moderne wereld. Tot aan de jaren '60 was het heel gewoon om het wasgoed buiten op te hangen en te laten drogen in de zon. Ook werd de was met een wringer uitgewrongen buiten. Al dat water keerde terug in de natuur. En tot de introductie van riolering waren veel woningen voorzien van een buitentoilet met een gat in de grond. Nu verdwijnt zelfs het regenwater over onze met tegels belegde tuinen zó het riool in. Met andere woorden: er verdwijnt veel te veel water via het riool en niet meer via de natuur.
4. Radicale oplossingen.
Om droogte aan te pakken zullen boeren moeten omschakelen naar een multicultuur van gewassen, die allemaal diverse grondstoffen gebruiken, waardoor de grond dit evenredig afgeeft. Hierdoor blijft de bodem rijker en heeft minder kunstmest nodig. De grond die nu gebruikt wordt is sterk waterdoorlatend. Je kunt ook een stuk land afgraven en er een ondiep waterbassin van beton (een megagroot en superlaag zwembad als het ware) in aanleggen en er dan een halve meter grond over aanleggen. Het gebruikte water zakt tot op de betonnen bodem en met een waterpomp kan dit worden hergebruikt.
Ook kunnen we het land radicaal wijzigen, door kunstmatig een hoogteverschil (heuvels) aan te brengen. Op de heuvel begin je met het graven van een geul, waarin je met stenen een beek aanlegt, en langs de beide randen grassen en riet aanlegt. Bovenop de heuvel plaats je enkele bomen. De regen die zal vallen blijft behouden in de geul, de grassen en het riet zal schaduw gaan geven, waardoor het water niet langer snel verdampt bij zonneschijn, en dit zal weer insecten, vogels en dieren aantrekken, waardoor je de biodiversiteit op een stuk land vergroot. Wat er wat blijft staan in een vijver of meertje onderaan de beek zal zorgen dat het grondwater ook weer toeneemt. Landscaping is het antwoord.
Een andere manier is om in torenhoge loodsen te beginnen met hydroponics of aquaponics. Zo kun je het hele jaar door gewassen verbouwen en oogsten, vrij van ziekten of ongewenste insecten, met slechts een tiende tot een honderdste van al het water wat nu op een akker wordt gebruikt. Een indoor gecontroleerde oogst zorgt voor een hogere en betere opbrengst in veelvoud, waardoor de prijzen kunnen zakken in de supermarkt en de boer zijn winst ziet groeien. Een win-win situatie.
Met droogte moeten we dus weer beter naar de natuur luisteren en omdenken. Hang je wasgoed weer eens ouderwets buiten; dat kan iedereen, waar en hoe je ook woont. Als je in Nederland dagelijks het verdampte water van wasgoed zou concentreren in slechts één liter water wat opdroogt en verdampt, dan begin je al direct met lokaal te verkoelen, want verdamping (drogen van wasgoed) = verkoeling van de atmosfeer.
Doen we dat in Nederland allemaal, dan heb je het over 8,5 miljoen huishoudens tijdens warme dagen en dat is dus 8,5 miljoen liter water wat weer in de natuur terecht komt. Heb je een warmtepompdroger voor je wasgoed? Gooi niet langer dat condenswater weg in de wasgoot, maar bewaar het buiten in een regenton, en gebruik het in je gieter voor de tuin of voor je planten in huis. Ook dat scheelt dagelijks miljoenen liters schoon water voor de natuur. En ga voor een regenton. Gebruik dat waterreservoir door je regenpijp en dakgoot af te tappen. Dit water verdwijnt dan niet langer in het riool, maar kun je teruggeven aan de natuur door het water te gebruiken voor je kamerplanten of tuin.
Wil je extremer gaan? Prima! Een buitentoilet als vroeger vraagt geen spoelwater, maar slechts een gat in de grond. Als het gat vol is, verhuis je het toilet gewoon een stukje verderop en dicht je het volle gat. Instant bewatering en mest voor de grond! Iets minder extreem kan ook: vang het afvoerwater van je wasmachine op in emmers en gebruik dit om de stortbak van je toilet te vullen. Gratis spoelwater én minder waterverbruik van schoon drinkwater, waar iedereen nu nog mee doorspoelt.
Tenslotte: tegels trekken. En veel. Zoveel mogelijk tegels verwijderen rondom je woning en in de tuin zorgt voor een vrije waterval en betere doorstroming in de grond van het regenwater. Bovendien kun je op de vrijgekomen plek weer gewassen, bloemen of een boom planten, die op hun beurt weer CO2 afzuigen uit de atmosfeer, zorgen voor schaduw, insecten aantrekken en je kunt er letterlijk de vruchten van plukken.
Ook de grondwaterstand is dus te herstellen. Als de gemalen minder water wegpompen, dan stijgt het grondwaterniveau ook weer wat sneller. En als we thuis ons flesje water bijvullen uit de kraan, scheelt dat ook weer. Alle beetjes helpen, maar we moeten leren omdenken. Problemen niet langer zien als obstakels, maar als momenten voor verandering waarvan we straks allemaal kunnen profiteren. Want het kan. Maar dan moeten we er nú wel mee beginnen.
